الکتروموتور چیست

الکتروموتور چیست

از آنجا که انواع الکتروموتور سه فاز و الکتروموتور تک فاز القایی  از اجزای اصلی به کار رفته در صنایع کوچک و بزرگ مختلف میباشند بسیاری از افراد مشغول در این صنایع با گرایش های مختلف تحصیلی و غیرتخصصی برق نیاز به آشنایی کلی و عمومی نسبت به این تجهیز دارند از اینرو در این نوشته سعی شده است با توضیحات ساده وکوتاه  آشنایی عمومی در خصوص انوع الکتروموتور القائی متداول ایجاد کنیم. الکتروموتور القائی ماشینی است که نیروی الکتریکی را به نیروی مکانیکی خطی یا چرخشی تبدیل میکند و بر این اساس استوار شده است که اگر یک میله حاوی جریان الکتریکی در یک میدان مغناطیسی قرار گیرد از طرف آن میدان نیروی به آن وارد میشود .

 

موتورها شامل ۲ قسمت اصلی هستند که عبارت از استاتور و روتور بخش متحرک و گردان را روتور و بخش ثابت را که معمولا شامل کلاف های سیم پیچی میباشد استاتور می نامند در شکل زیر نمایی از یک الکتروموتور که استاتور آن برش خورده نمایش داده شده و بخش های مختلف داخلی  آن نمایان میباشد

الکتروموتور چیست

 

انواع الکتروموتور القائی آسنکرون

انواع الکتروموتورهای القائی متداول مورد استفاده در صنایع را به صورت کلی میتوان به سه دسته زیر تقسیم بندی کرد

الکتروموتور سه فاز پوسته آلومینیومی

الکتروموتور سه فاز پوسته چدنی

الکتروموتور تک فاز

 

برای شناخت انواع موتور القائی نیاز به شناخت مشخصات کاربری آنها می باشد از اینرو در ابتدا مشخصه های کاربردی این تجهیز را معرفی میکنیم و سپس  در انتها انواع الکتروموتورهای مذکور را شرح میدهیم.

الکتروموتور چیست

مشخصه های کاربردی در انتخاب الکتروموتور چیست؟

توان نامی الکتروموتور:

یکی از آیتم هایی که در انتخاب موتور مد نظر قرار میگرید توان نامی است که معمولا با واحد کیلووات (KW) و یا اسب بخار (HP) مطرح میشود توان نامی که در پلاک مشخصات موتور قرار میگیرد درواقع مقدار توان مکانیکی  قابل دسترس روی شفت الکتروموتور است و به صورت حاصلضرب مقدار گشتاورنامی (τ) در سرعت چرخش (ώ) روتور تعریف میشود. هر یک اسب بخار (HP)  معادل ۰٫۷۴۶ کیلووات (KW) است.

P=τ. ώ

T: مقدار گشتاور نامی

ώ:مقدار سرعت زاویه ای (سرعت جابجایی) روتور

الکتروموتور چیست

سرعت اسمی (سنکرون ) الکتروموتور:

ناشی از تغذیه الکتروموتور با برق متناوب شبکه برق، میدان مغناطیسی در سیم پیپی های استاتور ایجاد می شود که دائما در حال چرخش حول محوراستاتور می باشد تعداد چرخش این میدان مغناطیسی را حول محور خود در یک دقیقه سرعت سنکرون یا سرعت اسمی می نامند دور اسمی موتورهای که بیشتر در بازار مورد استفاده قرار می گیرند ۱۵۰۰rpm , 3000rpm, 1000rpm, 750rpm میباشد. مقدار سرعت اسمی رابطه معکوس با تعداد قطب موتور دارد (در ادامه معرفی میشود) هرچه تعداد قطب بیشتر باشد سرعت اسمی الکتروموتور کمتر خواهد بود. به عنوان مثال سرعت اسمی موتوری که از شبکه برق ایران (با فرکانس ۵۰ هرتز) تغذیه میشود و  ۴ قطب (پل)  دارد ۱۵۰۰ دور و سرعت اسمی یک الکتروموتور ۲ قطب ۳۰۰۰ دور خواهد بود.

 

سرعت نامی الکتروموتور (rpm):

تعداد چرخش روتور در یک دقیقه را سرعت یا دور نامی می نامند که با واحدrpm  مطرح میشود. دور نامی انواع الکتروموتور AC  با تعداد قطب (پل) الکترو موتور و فرکانس برق ورودی رابطه دارد. تعداد دور نامی موتور همانند دور اسمی رابطه مستقیم با فرکانس برق ورودی و رابطه معکوس با تعداد قطب (پل) موتور دارد.

الکتروموتور چیست

تعداد قطب (پل) الکتروموتور:

در یک الکتروموتور سه فاز القائی، ۳ دسته سیم پیپی اصلی در استاتور وجود دارد که هر دسته سیم پیچی مربوط به یک فاز است.  تعداد قطب که در بازار به نام تعداد پل نیز خوانده میشود معمولا ضریبی از عدد ۲ است و نشان دهنده تعداد کلاف در هر دسته سیم پیچی  استاتور میباشد.

 

 

 

سربندی الکتروموتور:

هر دسته سیم پیچی الکتروموتور، یک ابتدا و یک انتها دارد نوع آرایش و اتصال ابتدا و انتهای این ۳ دسته سیم پیچی را سربندی موتور می نامند که به دو صورت متداول ستاره یا مثلث میتواند باشد.

 

الکتروموتور چیست

اگر ابتدا و انتهای سیم پیچی های هر سه فاز از داخل موتور بیرون آورده شده باشد و در جعبه ترمینال آن در دسترس باشد میتوان بسته به نیاز، موتور را به صورت اتصال ستاره یا مثلث سربندی و استفاده کرد.

ولتاژ تغذیه برق ورودی

ولتاژ ورودی یکی از آیتم های اصلی است  که در انتخاب یک الکتروموتور باید به آن توجه کرد در الکتروموتور تک فاز و الکتروموتور سه فاز بسته به ساختار داخلی، مقدار ولتاژ میتواند متفاوت باشد. در موتور سه فاز سطح ولتاژ برق ورودی با توجه به سطح عایقی دستگاه و نوع سربندی میتواند تغییر کند . به طور مثال اگر روی پلاک مشخصات یک موتور مقابل گزینه ولتاژ عبارت ۳۸۰D/ 660 Y   مشاهده نمودید این یعنی مقادیر ولتاژ  ورودی در اتصال ستاره باید ۶۶۰ و در اتصال مثلث ۳۸۰ ولت باشد.

فرکانس :

فرکانس شبکه برق ایران به صورت نرمال ۵۰ هرتز است لذا الکتروموتورهایی که به صورت مستقیم از شبکه برق ورودی ایران تغذیه میشوند باید قابلیت کار با فرکانس ۵۰ هرتز را داشته باشند باید توجه داشت در صورت استفاده از برق شبکه محلی یا استفاده از دستگاه کنترل دور موتور فرکانس تغذیه موتور میتواند متفاوت باشد و این مورد باید در انتخاب موتور مورد توجه قرارگیرد.

الکتروموتور چیست

نحوه نصب الکتروموتور:

بر اساس استاندارد روش های مختلف نصب موتور ها کد گذاری شده است و همگی کد ها با عبارت IM شروع میشوند که در شکل زیر برخی از روشهای متداول نصب و کدهای مربوطه را مشاهده می نمایید.

 

 

نحوه خنک کاری الکتروموتور :

روشهای مختلفی برای خنک کاری الکتروموتور وجود دارد که بر اساس استاندارد این روشها نیز کد گذاری شده اند و همگی کد ها با عبارت IC شروع میشوند (مخفف International Cooling) متداول ترین خنک کاری های مورد استفاده  عبارت اند از

• IC411 : خنک کاری سرخود با فن نصب شده روی شفت موتور
• IC416 : خنک کاری با فن مستقل از شفت موتور